BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG İNCELEMESİ
Kanı kalbe geri götüren damarlara ven (toplar damar) denir. Tüm vücutta bulunduğu gibi alt ekstremitelerde de (bacaklarda) derin ve yüzeyel toplar damarlar bulunmaktadır.
Venlerde elastik lifler daha azdır, düz kas tabakası daha incedir.
Venlerde kanın kalbe doğru akışını sağlayan mekanizmalar şunlardır:
- Venlerdeki tek yöne açılan kapaklar
- İskelet kaslarının kasılıp gevşemesi sırasında kasların baskı yaparak damarları sıkıştırması
- Kalp kulakçıklarının gevşemesi sırasında oluşan negatif basınç
- Nefes alıp-verme sırasında göğüs kafesi içerisinde oluşan basınç değişiklikleri.
- Atar ve kılcal damarlardaki kanın itme basıncıdır.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG NEDİR:
Derin ve yüzeyel yerleşimli alt ekstremite venlerinin ve perforan venlerin incelendiği radyolojik tetkiktir. Alt ekstremite toplar damar hastalıklarında, derin ve yüzeyel venöz trombozda, derin ve yüzeyel venöz yetmezlikte, varis hastalıklarının teşhisinde ilk tercih edilen radyolojik incelemedir.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG İNCELEMESİ NASIL YAPILIR:
Hastanın her iki bacağı açıkta kalacak şekilde giysileri çıkartılır, çorabı var ise çıkartılır. Sadece iç çamaşırı kalan hastaya önlük giydirilerek muayene masasına sırtüstü yatırılır.
İncelemeye öncelikle sırtüstü yatar pozisyonda iken başlanır, daha sonra oturtularak ve ayağa kaldırılarak, oturur pozisyonda ve ayakta iken değerlendirmeler yapılır.
Bacak arkasında kalan damarların incelemesi sırasında hasta yüzüstü yatırılarak diz arkasından inceleme yapılır ya da ayakta pozisyonda iken hastanın arkası döndürülerek incelenebilir.
İnceleme bölgesine uygun miktarda jel sürülmesini takiben işleme başlanır. İşlem sırasında zaman zaman bacakların alt uçlarına, özellikle baldır bölgelerine kompresyon uygulamaları yapılır, zaman zaman hastadan ıkınması ve valsalva manevraları yapması istenir.
Yaklaşık 25-30 dakika süren inceleme sonrası jelleri temizlenerek işlem sonlandırılır.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG İNCELEMESİ HANGİ CİHAZLARLA VE HANGİ ORTAMLARDA YAPILIR:
İncelemenin yapılacağı oda, hastanın ve cihazın mobilizasyonuna uygun bir büyüklükte olmalıdır.
Oda ısısının ayarlanabilmesi ve havalandırılması hasta ve hekim konforunu sağlamak için gereklidir.
Odada uygun karartmayı sağlayacak donanım olmalıdır.
Mümkünse odada el ve kullanılacak probların temizliğini sağlayacak temizlik malzemeleri ve sistemi bulunmalıdır. Kapıda, uygulama sırasında odaya girişi engelleyici kilit mekanizması olmalıdır. Ortam sessiz olmalı ve dikkati dağıtacak etkenler bulunmamalıdır.
Yatak hastanın yatışını zorlaştırmayacak yükseklikte olmalıdır. Gerektiğinde hastaların yatağa çıkışını sağlayacak basamak sistemi bulunmalıdır.
Yatak baş kısmı hastalar için gerektiğinde yükseltilebilir olmalıdır.
Hijyeni sağlamak amacıyla hasta değişiminde yenilenebilir örtü ve/veya yüzeyi örtebilen kağıt havlu sistemi bulunmalıdır.
Ultrasonografi sırasında, sonrasında odada bulunması gerekenler;
- Probdan cilde ses dalgalarının penetrasyonunu kolaylaştıran kayganlaştırıcı jel.
- Hekimin oturacağı, yüksekliği ve pozisyonu ayarlanabilir tekerlekli sandalye.
- Gerektiğinde kullanılmak üzere hasta sandalyesi.
- Kağıt havlu.
- Gerektiğinde kullanılmak üzere prob kılıfı
CİHAZA AİT TEKNİK ÖZELLİKLER
Periferal venöz incelemelerde, vasküler çalışmaları mümkün kılacak gri skala, renkli Doppler, spektral Doppler, Power Doppler ultrasonografi özelliklerine sahip, lineer ve yüksek frekanslı konveks probların kullanıldığı gerçek zamanlı ultrason cihazları kullanılarak yapılır.
Penetrasyonun çok gereklilik taşımadığı periferal venöz değerlendirmelerde cihazlar yüksek çözünülürlüğün sağlanabilmesi amacı ile mümkün olan en uygun frekans aralığında çalışmalıdır.
Sanal koveks (trapezoid) özelliği olan probların kullanımı incelemeyi kolaylaştırıcı olarak önerilir.
Cihazı voltaj dalgalanmalarından korumak ve sürekli kullanabilmeyi sağlamak amacıyla kesintisiz güç kaynağı bulunması yararlıdır.
Görüntü kayıt cihazı ya da sistemi bulunmalıdır.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG İNCELEMESİ İÇİN HAZIRLIK GEREKLİMİDİR:
İnceleme öncesi herhangi bir hazırlık gerekmemektedir. Açlık ya da tokluk aranmamaktadır.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG TEKNİĞİ:
İncelenen farklı venöz segment ve özel patolojik duruma uygun özel ultrasonografik tekniklerin seçilmesi gereklidir.
Gri skala ultrasonografi incelemesinde:
İncelenen periferal venler paralel duvarlar ile sınırlı anekoik tübüler yapılar ile izlenir ve dalları takip edilir. Normal venöz yapılar gri skala değerlendirmede eşlik ettiği arterin çapından minimal geniştir, iç yüzeyleri düzgün görüntülenir. Duvar yapısı arter ile kıyaslandığında oldukça incedir.
Yüksek rezolüsyonlu cihazlarda gri skala değerlendirmede kanın hareketi görülebilir ve ekojenik kan olarak adlandırılan görünüm ile karşılaşılabilir.
Venlerin çapı, duvar yapısı, iç yüzeyi, lümen içi ekojenitesi, duvar düzensizlikleri ve bunların nitelikleri araştırılır ve tanımlanır.
Ayrıca venlerin kompressibilite ve solunumsal hacim değişikliklerine ait özellikleri değerlendirilir, prob ile baskı yapılarak venlerin çaplarında değişiklik olup olmadığı araştırılır.
Venöz tromboz olup olmadığı konusundaki temel bulgular ilk aşamada venlere prob kompresyonu uygulanarak gri skala ultrasonografik inceleme ile elde edilir.
Renkli Doppler USG incelemesinde:
Uygun ayarlar özel olarak her iki incelemeye ve işlem sırasında incelenen bölgeye göre değiştirilir. Puls ve renkli Doppler değerlendirmede uygun PRF, filtre ve renk kazanç ayarları ile tüm düzeylerden longitudinal ve transvers kesitler ile periferik venler incelenir.
Venöz akım desenleri iki ekstremite açısından karşılaştırılmalı olarak bakılır ve solunumsal fazisite, kardiovasküler pulsatilite ve simetri yönünden incelenir.
Renkli Doppler USG incelemede spontan akımın varlığı, dolum defektleri, tam dolmayan venöz segmentlerin varlığı değerlendirilir ve kompressibilite özelliğine bakılır.
Spektral akım deseni kodlamasında fazik ya da sürekli akımın varlığı değerlendirilir.
İnceleme sırasında venöz akımın ve olası yetmezliklerin ideal değerlendirilmesi için yüzeyel ve derin venlerde spontan ya da valsalva manevrası ile ters yönde akımın olup-olmadığı belirlenir.
Ayrıca incelenen ven seviyesinin ekstremiteye göre distaline mekanik kompresyon uygulanması halinde ven akışında artış sağlanıp sağlanmadığı değerlendirilir. Nötral durumda lümenin tam dolmadığı venlerde bu manevra ile lümenin tam doluşunun değerlendirilmesi, yavaş akım ile parsiyel trombüse bağlı defektif dolum doluşunun ayrılmasını sağlar.
Alt ekstremite venöz sistem incelemesinde düşük frekanslı konveks prob ile vena kava inferior, ana iliak ven ve eksternal iliak venler değerlendirilir. Daha periferde yüksek frekanslı lineer problar daha uygun olacaktır. Lineer problarda sanal konveks (trapezoid kapasite) olması incelemeyi kolaylaştırır. Özellikle obez hastalarda yüzeyel probların yetersiz kalması halinde düşük frekanslı konveks problar tercih edilebilir.
Her iki ana ve eksternal iliak venler ile ana femoral-yüzeyel femoral venler ve derin femoral venin proksimali hasta sırt üstü yatar pozisyonda iken longitudinal ve transvers kesitler ile incelenir.
Uyluk distal yarısında derin seyreden venlerin pozisyon ile kollabe olmaları durumunda hastaya oturur pozisyonda inceleme sağlanır.
Vena safena magna’nın proksimal segmenti de longitudinal ve transvers planlarda değerlendirilir. Safenofemoral bileşke ve safenopopliteal bileşke düzeyi incelenerek tanımlanır ve akım desenleri değerlendirilir.
Popliteal ven hasta sol tarafa yan yatırılarak ya da yüzüstü yatırılarak ve dize 20-30 derece fleksiyon yaptırılarak incelenir. Bu incelemeyi sağlamak için incelenen ayak diğer ayağın üzerine yerleştirilerek açılanma sağlanır ya da ayakta bir pozisyonda değerlendirme yapılabilir.
Bacak derin venleri kollabe olabilecekleri için değerlendirmek güç olabilir. Bu seviyedeki venler prone pozisyondan malleol düzeyine dek bazı olgularda izlenebilir. Ekstremitenin daha distalinde uygulanacak kompresyon ile lümen doluş miktarına bakılarak bu venlerin lümen açıklıkları değerlendirilebilir.
Eğer hastalarda venöz yetmezlik incelmesi yapılacak ise;
İlk aşamada hasta sırtüstü yatar pozisyonda yatarken derin venöz sistem incelenir, kompresyon ultrasonografi, puls ve renkli Doppler ultrasonografi değerlendirmesi ile derin ven trombozu yönünden inceleme tamamlanır. Derin venlerdeki kompressibilite, spontan akım ve distal mekanik kompresyon sonrası akım artışı değerlendirilir, valsalva manevrası ile akımın kesilmesi ve ters yöne akım oluşumları incelenir.
İncelemenin ikinci aşamasında ise hasta uygun ise ayağa kaldırılır ve ayakta değerlendirme yapılır. Safenofemoral bileşke, femoropopliteal venler, safenopopliteal bileşke ayakta iken incelenir, valsalva manevrası ve distal kompresyonlar ile venöz yetmezlik araştırılır, reflü olup-olmadığı değerlendirilir.
Femoropopliteal venlerde ters yönde oluşan akım (venöz reflü) genel olarak valsalva manevrası kalbe doğru olan normal akım yönünün tam tersi yönüne 1 sn’den daha uzun bir süre için dönmesi olarak kabul edilmektedir.
Safenofemoral bileşke ve safenopopliteal bileşke düzeyi incelenerek bileşke tipleri tanımlanır, aksesuar safen ven, uyluk posteriorunda Giacomini veni ve valsalva manevrası-distal kompresyon uygulaması ile yetmezlik gösteren kollateraller değerlendirilir.
Perforan venler proksimalde uyluğun medialinde diz altı seviyelerde ise özellikle medial, ek olarak lateral ve posteriorda izlenebilir.
Venöz ülserasyon var ise steril jel kullanılması ve genel asepsi kurallarına uyulması yararlı olur.
Perforan ven çaplarının ölçümünde gri skala ultrasonografide perforan venin fasyalı geçtiği düzeydeki transvers kesitlerin kullanılması uygundur.
Puls ve renkli Doppler ile perforan ven değerlendirmesinde; perforan venin longitudinal aksı kullanılır.
Valsalva manevrası ile de incelenen perforan venin proksimal ve distalinde el ile mekanik kompresyon yapılarak akım değerlendirilmesi yapılır. Bu incelemede perforan venden yüzeyel sisteme doğru fizyolojik kabul edilenden daha uzun süren ters akım oluşması yetmezlik lehine değerlendirilir.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG İNCELEMESİ NERELERDE YAPILIR:
Bilateral alt ekstremite venöz sistem renkli Doppler USG incelemesi bütün radyoloji merkezlerinde, hastanelerde, radyoloji muayenelerinde yapılabildiği gibi yeni gelişen taşınabilir ultrason cihazları, wireless ultrason probları ve android-ios uyumlu yazılımlar ile birlikte evde hasta başında ya da iş yerlerinde de uygulanabilir.
BİLATERAL ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM RENKLİ DOPPLER USG İNCELEMESİNİN FİYATI NE KADARDIR:
Bilateral alt ekstremite venöz sistem renkli Doppler ultrasonu Tabipler Odası asgari ücret tarifesine göre 70 birim ile ücretlendirilmektedir. Asgari ücret tariflemesi çoğu hastane ve merkezde baz alınırken, değişik kurumlarda değişik ücret tarifleri uygulanabilmektedir.
